Afyonkarahisar’ın İscehisar ilçesine bağlı Cevizli köyü ile Bayat ilçesine bağlı Sağırlı köyü arasında filizlenen, dilden dile dolaşarak bir efsaneye dönüşen ‘Al Fadimem’ türküsünün ardındaki hüzünlü sevda hikayesi, bilimsel bir proje ile gün yüzüne çıkarıldı. Yıllardır kulaktan kulağa yayılan bu derin aşkın gerçek öyküsü ve türkünün unutulmaya yüz tutmuş orijinal sözleri, titiz bir çalışmayla yeniden can buldu.
TÜBİTAK Destekli Proje İle Tarihe Işık Tutuldu
Türk Dili ve Edebiyatı alanında düzenlenen TÜBİTAK 2204-A Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması kapsamında, İscehisar Faruk Öksüz Anadolu İmam Hatip Lisesi’nden 12. sınıf öğrencisi Ertuğrul Meriç Boydemir, tarih öğretmeni Faruk Karakuş danışmanlığında önemli bir çalışmaya imza attı. ‘Sözden Ezgiye: Fadime ile Efe Kadir’in Hikâyesinin Türküsüyle Yaşayan Belleği’ adını taşıyan proje, ‘Al Fadimem’ türküsünün kökenlerini ve ilk sözlerini birinci elden kaynaklarla derlemeyi amaçladı. Bu kapsamlı araştırma, halk kültürünün sözlü miras taşıyıcısı olan türkülerin zaman içindeki değişimini ve anlam kaymalarını da gözler önüne serdi.
Efe Kadir ve Fadime’nin Dokunaklı Aşkı Türküye Dönüştü
Projenin temelini oluşturan saha çalışmaları, türkünün kahramanları olduğu düşünülen Kadir Kilci ve Fadime Bostan ile o döneme tanıklık etmiş akrabaları ve komşularıyla yapılan derinlemesine görüşmelerle şekillendi. Elde edilen bilgiler ışığında, Efe Kadir’in yetim ve yoksul olması nedeniyle Fadime ile evlenmek için yeterli maddi imkana sahip olamadığı anlaşıldı. Bu durum üzerine Efe Kadir, sevdiği Fadime’yi kaçırmaya karar verdi. Fadime de gönüllü olarak bu kaçışa ortak oldu. Ancak o dönemde, Fadime’nin resmi kayıtlarda yaşının küçük gösterilmesi nedeniyle, Efe Kadir ailesinin şikayeti üzerine tutuklanarak hapse girdi. Fadime ise ailesi tarafından başkasıyla evlendirildi. Bu acı ayrılık, Efe Kadir’in hapishanede yazdığı ve yüreğindeki sızıyı dile getirdiği türkülerle hayat buldu. ‘Al Fadimem’ türküsü de işte bu ayrılıkların ve özlemlerin bir ifadesi olarak ortaya çıktı.
40 Yıllık Ses Kaydı Projeye Işık Tuttu
Araştırmanın en çarpıcı ve tarihi bulgularından biri, Efe Kadir’in kendi sesinden kaydedilmiş 40 yıllık bir kasetin ortaya çıkarılması oldu. 1985 yılında, Belçika’da yaşayan oğlu Hasan Kilci’nin isteği üzerine kaydedilen bu nadide ses kaydında, Efe Kadir’in bizzat kendi sesiyle türkünün dört kıtasını seslendirdiği tespit edildi. Ali Kalkan, Veli Kilci ve diğer aile bireyleri tarafından özenle saklanan bu kayıt, ‘Al Fadimem’ türküsünün orijinal ve ilk sözlerine ulaşmada en önemliincil kaynak olma özelliğini taşıyor. Saha çalışmaları ve bu ses kaydı sayesinde, günümüzde bilinen sözlerden farklı olarak, daha önce hiç kayıt altına alınmamış kıtaların da var olduğu anlaşıldı. Bu bulgular, ‘Al Fadimem’ türküsünün kuşaklar boyunca nasıl bir değişim geçirdiğini somut verilerle ortaya koyarak, halk müziğimizin zenginliğini ve dinamizmini bir kez daha gözler önüne serdi.
